Vier voorwaarden voor succesvol altruïsme

Menselijk gedrag heeft niet alleen te maken met ratio. Veel beslissingen nemen we onbewust op basis van onze hormonen en instincten.  Bram Buunk, evolutionair sociaal psycholoog, beschrijft in zijn boek 'Oerdriften op de werkvloer' dat dit niet alleen in de maatschappij te zien is, maar juist ook in het ogenschijnlijk gerationaliseerde bedrijfsleven op de werkvloer.

Een van de conclusies die hij trekt is dat altruïsme een oerinstinct is. Geven zonder nemen. Dit sluit aan bij de werkwijze van veel diersoorten zoals Jan van Hooff ook vertelt in zijn seminar over evolutie bij ISBW. Onbaatzuchtigheid dus, vanuit de evolutie bekend bij de dieren, maar Buunk concludeert dat dit ook zo is bij mensen. Bij jou en mij dus.

Wij voelen vanuit nature mee met anderen en kunnen vanuit dit gevoel spontaan dingen doen om anderen te helpen. Daarnaast hebben we een soort oerneiging om met anderen te delen (denk ook aan roddelen en kletspraat). En het gevoel bij jou en mij is ook beter als jij wat voor die ander doet in plaats van andersom. Positief aan dit mechanisme is dat dit onbaatzuchtige gedrag geheel volgens de evolutieleer duidelijk invloed heeft op de status. Iemand die wat over heeft voor een ander voor die ander of het algemeen goed, die is goed. Of zoals Jan van Hooff het zegt: “Wie goed doet, goed ontmoet”.  Heldhaftig, opofferend gedrag laat immers zien dat je over bijzondere kwaliteiten beschikt. Eigenlijk is dit ook weer een tegenstelling, want je doet iets onbaatzuchtigs, maar op de lange termijn levert het je ook wat op. Een win-win situatie om zo te zeggen. In ieder geval: altruïsme zit in onze genen en het levert ons uiteindelijk ook wat op.

Mensen op de werkvloer zouden dus een ander meer moeten geven wat zonder daar wat voor terug te willen. Maar waarom doen we het dan zo weinig?

De meesten van jullie herkennen vast wel wat hierboven wordt bedoeld maar zullen ook merken dat bovenstaande soms nauwelijks haalbaar lijkt binnen de organisatie. Je kunt wel wat doen voor de ander, maar wat levert het nou op? Met de hogere welvaart van de afgelopen decennia zijn wij er een stuk individualistischer op geworden. Mensen gedragen zich individualistisch en zijn bepaald niet onbaatzuchtig te noemen, ook niet binnen een organisatie. Bij veel dingen denken de meesten eerst aan hoe ze er zelf beter van kunnen worden: wat koop ik ervoor of wat schiet ik er zelf mee op?

Maar hoe kunnen we nu beide krijgen, dus die win-win situatie opzoeken. Simpelweg: ga onbaatzuchtig gedrag vertonen en verhoog daarmee de samenwerking en je status.

Maar neem daarbij wel de vier voorwaarden voor succes van onbaatzuchtig gedrag in ogenschouw:

• Het kost iets van jezelf en je moet er iets voor over hebben
• Het laat een belangrijke maar vooral ook waardevolle eigenschappen van jezelf zien als moed of creativiteit
• Een ander moet je gedrag kunnen zien
• Het resultaat moet je aantrekkelijker maken

Wil je je meer verdiepen in dit onderwerp? Schrijf je dan in voor een van de volgende Masterclasses:

Post-HBO Masterclass de dierlijke organisatie goedzak of aso
Post-HBO Masterclass Evolutionaire Psychologie

Auteur: Annelies Jekel

Bronnen:
Buunk, Bram. Oerdriften op de werkvloer. Een evolutionair perspectief op organisaties
Hooff,  J.A.R.A.M. van. Goedzak en het overleven van de sterkste, 2010
Seminar ISBW Jan van Hooff
Uitzending gemist, Wim Brands in gesprek met Bram Buunk